Choć sformułowanie „prawo imigracyjne” na gruncie polskiej legislacji nie jest powszechnie używane, to jednak stanowi ono dogodne określenie na zbiór przepisów odnoszących się do zasad legalnego wjazdu oraz pobytu cudzoziemców na terytorium RP, jak również zasad regulujących wykonywanie przez nich legalnej pracy na jej terenie. Warto przy tym dodać, że wspomniane uregulowania mają kontekst interdyscyplinarny i współwystępują m.in. z przepisami Kodeksu pracy czy też Kodeksu karnego.
Odnośne przepisy tak zdefiniowanego prawa imigracyjnego „rozsiane” są po wielu aktach prawnych, przy czym wiele z nich sformułowanych jest w sposób daleki od jednoznaczności, a część z nich należy interpretować wyłącznie w powiązaniu z innymi przepisami prawa. Wszystko to sprawia, że polskie prawo imigracyjne uznawane jest przez wielu za „pole minowe”, gdzie bardzo łatwo o błędną interpretację tego czy innego przepisu, niewynikającą bynajmniej ze złej woli czy chęci naginania prawa. Sytuacji nie ułatwia fakt, że pewne szczegółowe kwestie w ogóle nie są uregulowane, co tym bardziej stanowi prawdziwe wyzwanie nie tylko dla samych cudzoziemców, ale i dla polskich pracodawców, którzy coraz powszechniej powierzają im zatrudnienie.
Najprościej prezentuje się sytuacja, gdy praca powierzana jest obywatelowi jednego z państw obszaru Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Konfederacji Szwajcarskiej (dalej: UE/EOG/CH). Pracodawca zobowiązany jest tutaj wyłącznie do zweryfikowania – na podstawie paszportu lub innego ważnego dokumentu tożsamości kandydata, zawierającego informacje o posiadanym przez niego obywatelstwie – że istotnie jest on obywatelem jednego z krajów strefy UE. Daje to cudzoziemcowi zarówno legalny pobyt w Polsce, jak i zapewnia mu dostęp do rynku pracy na zasadach identycznych jak w przypadku obywateli Polski. W związku z tzw. Brexitem odrębne zasady obowiązują niektórych obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, zwanych beneficjentami Umowa Wystąpienia.
Sytuacja nieco bardziej się komplikuje w przypadku powierzania pracy cudzoziemcom spoza UE/EOG/CH. Tu konieczna jest nie tylko weryfikacja tożsamości i legalności pobytu cudzoziemca, ale także – najczęściej – uprzednie, tj. jeszcze przed rozpoczęciem przez niego pracy, uzyskanie przez pracodawcę dokumentu legalizującego jego pracę u danego pracodawcy (o ile cudzoziemiec nie jest mocą odrębnych przepisów z tego obowiązku zwolniony).
Spośród istniejących aktów prawnych w randze ustawy, za kluczowe warto wskazać przede wszystkim:
- Ustawę o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz.U. 2021, poz. 1697) określającą zasady i warunki wjazdu na terytorium RP, pobytu oraz wyjazdu z tego terytorium obywateli (i członków ich rodzin) państw Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Konfederacji Szwajcarskiej, jak również obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej będących beneficjentami tzw. Umowy Wystąpienia
- Ustawę o cudzoziemcach (Dz. U. 2023, poz. 519) określającą zasady i warunki wjazdu do Polski cudzoziemców nieobjętych ustawą wymienioną w punkcie 1 powyżej, ich przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu z niego, jak również tryb postępowania oraz organy właściwe w tych sprawach
- Ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. 2024, poz. 475), która w rozdziale 16 reguluje m.in. wykonywanie pracy przez cudzoziemców objętych ustawą wspomnianą w punkcie 2, na terenie RP
- Ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. 2024, poz. 167), która opisuje m.in. zasady legalizacji pobytu oraz zasady dotyczące powierzania zatrudnienia obywatelom Ukrainy; i to zarówno tym, którzy znaleźli schronienie w Polsce przed inwazją rosyjską po 24 lutego 2022 roku (dotyczy to także członków ich najbliższej rodziny, którzy sami obywatelami Ukrainy nie są), jak i wszystkich innych obywateli Ukrainy, którzy przebywają w Polsce legalnie (np. mieszkają tu od kilka lat). W ustawie zawarto także zasady przedłużania ważności wiz i innych dokumentów obywateli Ukrainy, których ostatni dzień ważności przypadał po 24 lutego 2022 r.
- Ustawę o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2021, poz. 1745) opisującą konsekwencje nielegalnego zatrudnienia cudzoziemców objętych ustawą wspomnianą w punkcie 2, które grożą zarówno podmiotowi, który powierza pracę cudzoziemcowi, jak i samemu cudzoziemcowi
- Ustawę o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2022 poz. 470), która w rozdziale 2 opisuje zasady podejmowania działalności gospodarczej na terenie Polski przez cudzoziemców objętych ustawą wspomnianą w punkcie 2.
Oprócz ww. ustaw, istnieją także rozmaite rozporządzenia, które regulują szczegółowo różne aspekty imigracyjne. Warto wspomnieć tu przede wszystkim o:
- Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie wiz dla cudzoziemców (Dz. U. 2023, poz. 2449), w którym zawarto wykaz oznaczeń numerycznych i odpowiadających im celów wydania wiz Schengen oraz wiz krajowych. W niektórych przypadkach ma to istotne znaczenie praktyczne dla pracodawcy, który na podstawie samego tylko numeru celu wydania wizy może się upewnić, że dana wiza zwalnia cudzoziemca z konieczności posiadania odrębnego zezwolenia na pracę (nr 21) lub też że nie uprawnia ona cudzoziemca do wykonywania pracy, nawet gdy będzie on posiadał zezwolenie na pracę (nr 01, nr 20);
- Rozporządzeniu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie zezwoleń na pracę i oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (Dz.U. 2022, poz. 1558) określającego wzory wniosków o wydanie oraz wzory samych wspomnianych zezwoleń i oświadczeń wraz z ich typami i trybami procedowania;
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz. U. 2021 poz. 2291), które ma istotne znaczenie dla pracodawców, jako że zawiera aktualny wykaz okoliczności, kiedy cudzoziemcy spoza UE/EOG mogą wykonywać legalną pracę w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę;
- Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (Dz.U. 2023, poz. 2428) mające istotne znaczenie dla pracodawców, jako że zawiera aktualny wykaz krajów, których obywatele uprawnieni są do skorzystania z uproszczonej ścieżki legalizacji zatrudnienia na drodze procedury „oświadczeniowej” oraz uzyskiwania zezwoleń na pracę sezonową;
- Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie dokumentów wydawanych cudzoziemcom (Dz.U. 2022, poz. 436) określającym wzory formularzy o wydanie lub wymianę oraz same wzory dokumenty wydawanych cudzoziemców spoza UE/EOG, tj.: karty pobytu, polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca, polskiego dokumentu tożsamości cudzoziemca, tymczasowego polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca oraz dokumentu „zgoda na pobyt tolerowany”
- Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie wzoru zaproszenia, wzoru formularza wniosku o wpisanie zaproszenia do ewidencji zaproszeń oraz wysokości środków, które powinien posiadać zapraszający (Dz.U. 2023, poz. 637) określającym wzór formularza wniosku o wpisanie zaproszenia do ewidencji, jak również wzór samego zaproszenia oraz wysokość środków, które powinien posiadać zapraszający na pokrycie kosztów związanych z pobytem cudzoziemca w Polsce.
Jesteś pracodawcą i rozważasz zatrudnienie cudzoziemca? Nie wiesz, czy należy wystąpić z wnioskiem o zezwolenie na pracę, czy o zezwolenie na pobyt czasowy? Skontaktuj się z nami. Nasi specjaliści udzielą odpowiedzi na te i inne pytania. Pomożemy Ci w prawidłowym złożeniu wniosku i sprawnym przeprowadzeniu procedury uzyskania zezwolenia oraz kompleksowej obsłudze cudzoziemców.