Pobyt cudzoziemca w Polsce – legalny wjazd do Polski i pobyt długoterminowy

Przepisy polskiego prawa imigracyjnego przewidują różne zasady dotyczące wjazdu do Polski oraz obowiązków związanych z długoterminową legalizacją pobytu cudzoziemców – w zależności od posiadanego obywatelstwa. Poniżej omawiamy, jak wygląda legalny wjazd do Polski w odniesieniu do obywatelstwa właśnie – zapraszamy do lektury.

Legalny wjazd do Polski – obywatele UE

Najprościej sytuacja prezentuje się w przypadku obywateli Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Konfederacji Szwajcarskiej (dalej: UE). W ramach unijnej swobody przepływu osób legalny wjazd do Polski możliwy jest tu na podstawie ważnego dokumentu podróży – okazanego paszportu lub innego dokumentu tożsamości ze zdjęciem i danymi osobowymi –  który poświadczy posiadanie obywatelstwa jednego z kraju UE.

W przypadku pobytu w Polsce przekraczającego 3 miesiące, obywatele UE zobowiązani są wystąpić do wojewody właściwego dla miejsca swojego zamieszkania w Polsce z wnioskiem o zarejestrowanie swojego pobytu nie później, niż w następnym dniu po upływie 3 miesięcy od dnia wjazdu na terytorium RP. Pomyślnym finałem tej uproszczonej i zwolnionej z opłat procedury jest uzyskanie „Zaświadczenia o zarejestrowaniu pobytu obywatela UE”. Dokument ten mający postać plastikowej karty wydawany jest na 10 lat  i zawiera adnotację „Dyrektywa 2004/38/WE”.

Legalny wjazd do Polski – członkowie rodziny obywateli UE

W przypadku członka rodziny obywatela UE niebędącego obywatelem UE (np. obywatelka Indii będąca żoną obywatela Hiszpanii) wjazd do Polski możliwy jest na podstawie ważnego dokumentu podróży oraz wizy, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej (np. ruch bezwizowy do Polski). W przypadku pobytu w Polsce przekraczającego 3 miesiące, członek rodziny niebędący obywatelem UE jest obowiązany uzyskać kartę pobytową. Jej okres ważności wynosi 5 lat i w polu „rodzaj zezwolenia” zawiera adnotację „członek rodziny obywatela UE, art. 10 dyrektywy 2004/38/WE”.

Legalny wjazd do Polski – obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej po tzw. Brexicie

W związku z tzw. Brexitem odrębne zasady obowiązują niektórych obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, zwanych beneficjentami Umowy Wystąpienia.  

Od 1 stycznia 2021 r. obywatele Wielkiej Brytanii i członkowie ich rodzin przebywający w Polsce są uprawnieni do składania wniosków o wydanie nowych dokumentów pobytowych, które potwierdzą korzystanie przez nich z uprawnień tzw. beneficjenta Umowy Wystąpienia podczas wjazdu do Polski i pobytu na jej terenie. Dotyczy to osób, które:

• korzystały z prawa pobytu w Polsce zgodnie z prawem UE przed zakończeniem tzw. okresu przejściowego (który trwał między 31 stycznia 2020 r. a 31 grudnia 2020 r.); dotyczy to także tych obywateli Wielkiej Brytanii, którzy wjechali do Polski po raz pierwszy we wspomnianym okresie, oraz
• nadal pozostają w Polsce.

Uzyskanie wspomnianych dokumentów jest wskazane z praktycznych względów, jeśli chcą oni zachować uprawnienia legalnego pobytu w Polsce przewidziane dotychczas dla obywateli Wielkiej Brytanii. Szczególnie w obliczu faktu, że uzyskane przez nich przed Brexitem dokumenty pobytowe (dedykowane obywatelom UE w ogólności) zachowywały ważność maksymalnie do 31 grudnia 2021 r. Nowe dokumenty pobytowe zawierają adnotację odnoszącą się do Umowy Wystąpienia: „art. 50 TUE, Art. 18 ust. 4 Umowy Wystąpienia” i są całkowicie zwolnione z opłat.

Do obywateli Wielkiej Brytanii oraz członków ich rodzin niebędących beneficjentami Umowy Wystąpienia (tj. wszystkich osób, które po raz pierwsze wjechały do polski po 31.12.2020), po upływie okresu przejściowego mają zastosowanie ogólne zasady wjazdu i pobytu na terytorium Polski odnoszące się do obywateli państw trzecich.

Legalny wjazd do Polski – obywatele spoza UE

Sprawa nieco bardziej się komplikuje w przypadku osób z obywatelstwem kraju spoza UE. Najdogodniejszym scenariuszem jest sytuacja, gdy ów kraj figuruje na prowadzonej przez Ministerstwo Spaw Zagranicznych liście państw, których obywatele mogą podróżować do Polski bez wiz. W takim wypadku cudzoziemiec może wjechać do Polski i przebywać legalne na jej terenie przez okres 90 dni w każdym 180-dniowym okresie. Przy czym obowiązują tu jeszcze wyjątki (np. uprzywilejowany system obliczania wspomnianego pobytu 90 dni m.in. dla obywateli USA czy Japonii).

Legalny wjazd do Polski – wiza krótko- i długoterminowa

W przypadku krajów, z którymi Polska nie zawarła dwustronnej umowy w sprawie zniesienia obowiązku wizowego i/lub krajów niefigurujących na wspomnianej liście, legalny wjazd do Polski i pobyt na jej terenie w początkowym okresie wymaga uprzedniego uzyskania wizy. Co do zasady, o wizę do Polski cudzoziemiec winien ubiegać się w polskim konsulacie zlokalizowanym w swoim macierzystym kraju, a w przypadku gdy na terenie tego kraju polskiego konsulatu nie ma – w placówce dyplomatycznej zlokalizowanej w najbliższym kraju sąsiednim. Mogą tu jednak obowiązywać wyjątki odnośnie wspomnianej „regionalizacji”, zwłaszcza w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

W praktyce najczęściej spotkać się można z dwojakiego rodzaju typem wiz:

1. krótkoterminową (oznaczona symbolem ’C’) – tzw. wizą Schengen
2. długoterminową (oznaczoną symbolem ‘D’) – tzw. wizą krajową

1. Wiza Schengen

O wizę Schengen cudzoziemiec może się ubiegać, gdy zachodzą następujące okoliczności:

• jego jedynym krajem docelowym w strefie Schengen jest Polska,
• cudzoziemiec zamierza odwiedzić więcej niż jedno państwo strefy Schengen, ale Polska to główne miejsce jego wizyty,
• cudzoziemiec nie jest w stanie określić, które z państw strefy Schengen będzie głównym celem jego podróży, ale granicę tej strefy po raz pierwszy zamierza przekroczyć w Polsce.

Dodatkowy warunek stanowi wymóg, aby planowany okres pobytu nie przekroczył 90 dni w każdym 180-dniowym okresie (tak zwane „dni Schengen”). Pomocne narzędzie stanowi tu – dostępny na stronie internetowej Komisji Europejskiej – specjalny „kalkulator” pozwalający obliczyć okres, w jakim cudzoziemiec może przebywać w strefie Schengen, z uwzględnieniem stopniowego „zużycia” dostępnego limitu „dni Schengen” według stanu na dany dzień.

Chcąc zalegalizować swój pobyt w Polsce na dłużej, cudzoziemiec posiadający wizę Schengen winien:

• wystąpić do właściwego konsula o przyznanie mu wizy krajowej. Będzie się to jednak najpewniej wiązało się z koniecznością wyjazdu z Polski i bliżej nieokreślonym czasem oczekiwania na przyznanie wspomnianej wizy, lub
• wystąpić – przed upływem ważności wizy – do wojewody właściwego dla miejsca swojego zamieszkania w Polsce z wnioskiem o przedłużenie wizy Schengen (przedłużony okres nie przekroczy jednak zwyczajowego dla tej wizy limitu dni 90/180). Należy jednak pamiętać, że przedłużenie wizy Schengen będzie możliwe jedynie wówczas, gdy zdarzenia, które są przyczyną ubiegania się o jej przedłużenie, wystąpiły niezależnie od cudzoziemca i nie były możliwe do przewidzenia w dniu składania pierwotnego wniosku o wydanie wizy, lub
• wystąpić – przed upływem ważności wizy – do wojewody właściwego dla miejsca swojego zamieszkania w Polsce z wnioskiem o udzielenie mu zezwolenia na pobyt z uwagi na główny cel, jaki przyświeca jego obecności w Polsce (np. praca, studia, pobyt z członkiem rodziny). Pamiętać jednak należy, że:

• w toku postępowania administracyjnego w sprawie udzielenia zezwolenia – gdy limit „dni Schengen” zostanie już wyczerpany – pobyt cudzoziemca w Polsce do dnia, w którym decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia stanie się ostateczna będzie co prawda legalny, jednak mobilność cudzoziemca będzie mocno ograniczona. Ewentualny wyjazd z Polski i chęć ponownego powrotu będzie wiązała się z koniecznością uzyskania przez niego nowej wizy (Schengen lub krajowej)
• planuje się, że w 2025 roku wejdą w życie zmiany zawarte w projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wyeliminowania nieprawidłowości w systemie wizowym Rzeczypospolitej Polskiej, które przewidują odmowę udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy, w przypadku gdy przesłanką pobytu jest wykonywania pracy w sytuacji, gdy cudzoziemiec przebywa na terytorium Polski na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen (chyba że przebywając na podstawie tego dokumentu korzysta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z mobilności), jako że pobyt na podstawie tego dokumentu z założenia ma charakter wtórny względem pobytu długoterminowego (powyżej 90 dni) w państwie, które wydało tę wizę, a co za tym idzie, jej cel nie powinien być poczytywany jako wstęp do dłuższego pobytu wiążącego się z wykonywaniem pracy w Polsce.

W świetle powyższego, w przypadku gdy cudzoziemiec zamierza przyjechać do Polski i pozostać tu na okres przekraczający 90 dni, uzyskanie wizy Schengen jako pierwszej, będzie się wiązało z pewnymi ograniczeniami.

• Wiza krajowa

O wizę tę cudzoziemiec powinien aplikować wówczas, gdy zamierza wjechać do Polski i przebywać na jej terenie przez okres przekraczający 90 dni. Wiza ta przyznawana jest na maksymalny okres 1 roku – decyzję w tym zakresie podejmuje każdorazowo konsul, biorąc pod uwagę m.in. okres na jaki opiewa przedłożone przez cudzoziemca w toku aplikacji wizowej podróżne ubezpieczenie medyczne oraz – w przypadku ubiegania się o wizę w celu wykonywania pracy – okres, na jaki polski pracodawca zamierza powierzyć cudzoziemcowi pracę.

Przed upływem ważności wizy krajowej, cudzoziemiec – chcąc zalegalizować swój dalszy pobyt w Polsce – winien podjąć ku temu odpowiednie kroki. Dostępne są tu następujące opcje:

• wystąpienie do wojewody właściwego dla miejsca zamieszkania cudzoziemca w Polsce z wnioskiem o udzielenie mu zezwolenia na pobyt z uwagi na główny cel, jaki przyświeca jego obecności w Polsce (np. praca, studia, pobyt z członkiem rodziny) – rozwiązanie rekomendowane. Należy mieć jednak na uwadze, że:

• na 2025 rok planowane jest  wejście w życie zmian zawartych w projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wyeliminowania nieprawidłowości w systemie wizowym Rzeczypospolitej Polskiej, które przewidują odmowę udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy w przypadku, gdy przesłanką pobytu jest wykonywania pracy w sytuacji, gdy cudzoziemiec przebywa na terytorium Polski na podstawie wizy długoterminowej wydanej przez inne państwo obszaru Schengen (chyba że przebywając na podstawie tego dokumentu korzysta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z mobilności) lub gdy przebywa w Polsce na podstawie wizy krajowej wydanej w celu nie związanym w wykonywaniem pracy

• wystąpienie do wojewody właściwego dla miejsca zamieszkania cudzoziemca w Polsce z wnioskiem o przedłużenie wizy krajowej (opcja możliwa tylko jednorazowo, zaś okres pobytu na podstawie przedłużonej wizy krajowej nie przekroczy okresu przewidzianego dla wizy krajowej, tj. 1 roku). Należy jednak pamiętać, że przedłużenie to będzie możliwe jedynie wówczas, gdy zdarzenia, które są przyczyną ubiegania się o przedłużenie wizy, wystąpiły niezależnie od cudzoziemca i nie były możliwe do przewidzenia w dniu składania pierwotnego wniosku o wydanie wizy, lub
• wystąpienie do właściwego konsula o przyznanie kolejnej wizy krajowej. Będzie się to jednak najpewniej wiązało się z koniecznością wyjazdu z Polski i bliżej nieokreślonym czasem oczekiwania na przyznanie wspomnianej wizy.

Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszego działu Global Mobility & HR są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc. Legalizujemy pobyt i pracę cudzoziemców, oferujemy wsparcie prawne działów HR.