Ustawa z dnia 17 grudnia 2021 roku o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw stanowi pakiet nowelizacji, którego zasadniczym celem jest usprawnienie postępowań dotyczących udzielania cudzoziemcom zezwoleń na pobyt czasowy na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Nadto ustawa wdraża orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach C-550/16, C-133/19, C-136/19 oraz C-137/19, a także uzupełnia niektóre przepisy dotyczące wdrożenia dyrektywy 2014/66/UE. Nowe przepisy dokonują szeregu istotnych zmian w zasadach dotyczących legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium Polski. Szczególny nacisk ustawodawca położył na usprawnienie procesu uzyskiwania zezwoleń związanych z zatrudnieniem obywateli państw spoza Unii Europejskiej. Poniżej omawiamy najistotniejsze zmiany w ustawie o cudzoziemcach wprowadzone ustawą z dnia 17 grudnia 2021 roku.
Zmienione przesłanki ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę
Jedną z najważniejszych zmian jest modyfikacja przesłanek ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę (art. 114 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach – dalej: „UOC”). Z dniem 29 stycznia 2022 roku wymogami udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę przestały być:
- posiadanie przez cudzoziemca źródła stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu (obecny art. 114 ust. 1 pkt 1 lit. b UOC) – przepis art. 114 ust 1 pkt 1 UOC, w jego aktualnym brzmieniu, wymaga jedynie aby cudzoziemiec posiadał ubezpieczenie zdrowotne lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium RP;
- posiadanie przez cudzoziemca zapewnionego miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (obecny art. 114 ust 1 pkt 2 UOC).
Cudzoziemcy nie muszą już zatem wykazywać, że posiadają źródło stabilnego i regularnego dochodu oraz miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Tym samym nie będą już musieli przedkładać w trakcie postępowań pobytowych np. umów najmu lokalu mieszkalnego lub dokumentów potwierdzających własność nieruchomości na terenie RP. Dodatkowo ich sytuacja majątkowa nie będzie podlegała szczegółowej weryfikacji.
Pozostałe przesłanki udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, tj. brak możliwości zaspokojenia potrzeb powierzającego wykonywanie pracy na rynku lokalnym (art. 114 ust 1 pkt 3 UOC) oraz zapewnienie cudzoziemcowi wynagrodzenia nie niższego niż wynagrodzenie pracowników wykonujących w tym samym wymiarze czasu pracy pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku (art. 114 ust 1 pkt 4 UOC) pozostały bez zmian.
Modyfikacji uległa ponadto przesłanka związana z wysokością wynagrodzenia cudzoziemca. Aktualnie nie może być ono niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę (w 2022 roku jest to kwota 3010 zł brutto) niezależnie od wymiaru czasu pracy i rodzaju stosunku prawnego stanowiącego podstawę wykonywania pracy (art. 114 ust 1 pkt 5 UOC).
Zmiany w ustawie o cudzoziemcach – nowe przepisy
Z omówiona powyżej zmianą art. 114 ust 1 pkt 1 UOC wiąże się wprowadzenie dwóch nowych przepisów:
- 114 ust 4b UOC, który uwzględnia sytuację, gdy cudzoziemiec ubiega się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy z uwagi na wykonywanie pracy na rzecz więcej niż jednego podmiotu powierzającego wykonywanie pracy – wówczas wymóg udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę będzie uważany za spełniony, jeżeli suma wynagrodzeń wskazanych w załącznikach nr 1 do wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę nie będzie niższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę;
- oraz art. 14 ust 4a UOC, zgodnie z którym wymóg posiadania przez cudzoziemca ubezpieczenia zdrowotnego w rozumieniu przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych będzie uważany za spełniony również wówczas, gdy cudzoziemiec będzie posiadał ubezpieczenie zdrowotne w związku z wykonywaniem pracy stanowiącej podstawę ubiegania się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Przepis ten rozwiązuje praktyczny problem dotyczący tego, czy cudzoziemiec, który aktywność zawodową, z której wynika dopiero możliwość objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, może rozpocząć dopiero w bezpośrednim następstwie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, może zostać uznany za osobę, która to ubezpieczenie posiada. Istota wymogu sprowadza się bowiem do zabezpieczenia tego, żeby w wyniku udzielenia zezwolenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie pozostał cudzoziemiec, który nie będzie co do zasady uprawniony do świadczeń opieki zdrowotnej.
Zmiany zezwolenia na pobyt czasowy i pracę
Modyfikacje dotknęły także art. 119 UOC zawierającego katalogu zmian zachodzących po stronie podmiotu powierzającego wykonywanie pracy, które nie wymagają zmiany lub wydania nowego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Lista zawierająca wcześniej takie okoliczności jak zmianę siedziby lub miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi, przejęcie pracodawcy lub jego części przez innego pracodawcę, przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, zastąpienie umowy cywilnoprawnej umową o pracę, uzupełniona została o:
- zmianę nazwy stanowiska, na jakim cudzoziemiec wykonuje pracę, przy jednoczesnym zachowaniu zakresu jego obowiązków,
- zwiększenie wymiaru czasu pracy przy jednoczesnym proporcjonalnym zwiększeniu wynagrodzenia .
Ustawa nowelizująca wprowadziła ponadto nowości w trybie zmiany zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (art. 120 UOC). W jej wyniku zmian zezwolenie może zostać zmienione przez wojewodę jeżeli cudzoziemiec zamierza wykonywać pracę:
- u innego pracodawcy użytkownika – art. 120 ust 1 pkt 2 UOC,
- na innych warunkach niż te określone w art. 118 ust 1 pkt 2-5 UOC (to jest: na innym stanowisku, za niższym wynagrodzeniem, w innym wymiarze czasu pracy, na podstawie innego rodzaju umowy) – art. 120 ust 1 pkt 3,
- a także, co stanowi uzupełnienie powyższych zapisów, u innego podmiotu powierzającego wykonywanie pracy lub w warunkach zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę – art. 120 ust 1 pkt 1 UOC.
Wskazano ponadto wprost, iż w konsekwencji dokonania zmiany zezwolenia nie ulega wydłużeniu okres ważności zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (art. 120 ust 3 UOC).
Zmiany w ustawie o cudzoziemcach w zakresie odmowy zmiany zezwolenia
Uzupełniono również przepisy dotyczące odmowy zmiany zezwolenia. Po nowelizacji przepisu art. 120 UOC, Wojewoda obligatoryjnie odmawia zmiany zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, jeżeli:
- cudzoziemiec nie posiada ubezpieczenia zdrowotnego lub potwierdzenia pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium RP (art. 114 ust. 1 pkt 1), lub
- podmiot powierzający wykonywanie pracy nie spełnia warunków, o których mowa w art. 114 ust. 1 pkt 3 lub 4, lub
- zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 117 pkt 1 lub 2, lub
- wysokość miesięcznego wynagrodzenia nie spełnia warunków określonych w art. 114 ust. 1 pkt 5, lub
- cudzoziemiec zamierza wykonywać pracę w okresie krótszym niż okres ważności zmienianego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, lub
- cudzoziemiec nie powiadomił wojewody o utracie pracy w terminie wskazanym w art. 121 ust. 1.
Wojewoda może ponadto odmówić zmiany zezwolenia na pobyt czasowy i pracę:
- w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1, jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy nie posiada środków finansowych ani źródeł dochodu niezbędnych do pokrycia zobowiązań wynikających z powierzenia pracy cudzoziemcowi lub nie prowadzi rzeczywistej działalności gospodarczej, rolniczej lub statutowej uzasadniającej powierzenie pracy cudzoziemcowi w danym okresie, w szczególności zawiesił działalność lub został wykreślony z właściwego rejestru, lub jego działalność jest w okresie likwidacji,
- w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 2 lub 3, jeżeli: 1) cudzoziemiec nie spełnia warunków, o których mowa w art. 114 ust. 1 pkt 1, lub 2) podmiot powierzający wykonywanie pracy nie spełnia warunków, o których mowa w art. 114 ust. 1 pkt 3 lub 4.
Zezwolenie na pobyt czasowy w celu połączenia się z rodziną
Zmiany dokonane w zakresie udzielania zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia się z rodziną (art. 159 UOC) mają na celu dostosowane prawa polskiego do przepisów dyrektywy Rady 2003/86/WE z dnia 22 września 2003 roku w sprawie prawa do łączenia rodzin (Dz. U. UE L.2003.251.12 z dnia 3 października 2003 r.) w wykładni dokonanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (w wyroku z dnia 16 lipca 2020 r. w sprawach: C-133/19, C-136/19 oraz C-137/19, jak również w wyroku z dnia 12 kwietnia 2018 r., sygn. akt C-550/16).
Dodany do art. 159 ust 3a UOC precyzuje moment weryfikacji wieku małoletnich dzieci cudzoziemca. Ocena będzie dokonywana na dzień złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną (a nie jak dotąd wedle stanu z dnia wydawania decyzji). Druga zmiana prowadzi do wskazania, że członkiem rodziny uprawnionym do uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy będzie nie tylko wstępny w linii prostej lub osoba pełnoletnia odpowiedzialna za małoletniego zgodnie z obowiązującym prawem w RP, gdy aktualnie uchodźca lub beneficjent ochrony uzupełniającej (do którego członek rodziny ma dołączyć) jest małoletni, ale także taka osoba, gdy uchodźca lub beneficjent ochrony uzupełniającej w dniu złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej był osobą małoletnią bez opieki albo następnie został pozostawiony bez opieki, zaś wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia się z rodziną został złożony przed upływem 6 miesięcy od dnia uzyskania statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej (art. 159 ust. 4 UOC).
Nowe terminy załatwiania spraw
Nowelizacja wprowadziła zmianę terminów załatwiania trzech kategorii spraw:
I. udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy – nowy art. 112a UOC wskazuje, iż decyzję tę wydaję się w terminie 60 dni liczonym o dnia, w którym nastąpiło ostatnie z następujących zdarzeń:
- cudzoziemiec złożył wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy osobiście lub nastąpiło jego osobiste stawiennictwo w urzędzie wojewódzkim po złożeniu tego wniosku, chyba że wobec cudzoziemca nie stosuje się wymogu osobistego stawiennictwa, lub
- cudzoziemiec złożył wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, który nie zawiera braków formalnych lub zostały one uzupełnione, lub
- cudzoziemiec przedłożył dokumenty potwierdzające dane zawarte we wniosku i okoliczności uzasadniające bieganie się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, lub wyznaczony przez wojewodę termin, o którym mowa w art. 106 ust. 2a, upłynął bezskutecznie.
II. udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa oraz w postępowań w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej termin 60 dni liczony jest od dnia w którym nastąpiło ostanie z następujących zdarzeń:
- jednostka przyjmująca złożyła wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa lub pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej, który nie zawiera braków formalnych lub zostały one uzupełnione, lub
- jednostka przyjmująca przedłożyła dokumenty, o których mowa w art. 106a ust. 2 pkt 2, lub wyznaczony przez wojewodę termin, o którym mowa w art. 106a ust. 3, upłynął bezskutecznie.
Z kolei postępowanie odwoławcze w sprawie udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy ma wedle treści art. 112a ust 4 UOC zakończyć się w terminie 90 dni.
III. udzielenia zezwolenia na pobyt stały oraz udzielenia zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE – nowy termin załatwienia sprawy wynosi w tym przypadku 6 miesięcy (art. 210 ust. 1 oraz art. 223 UOC). Jego bieg będzie uzależniony od wystąpienia takich samych zdarzeń jak w przypadku postępowania w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy (nowy przepis art. 210 ust. 2 UOC). Podobnie jak w przypadku postępowania w sprawie zezwolenia na pobyt czasowy, również i w tych przypadkach termin na załatwienia każdej z powyższych spraw przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców w postępowaniu odwoławczym będzie wynosił 90 dni.
Istotne zmiany w innych ustawach
Ważną z punktu widzenia praktyki nowością wynikającą z omawianej nowelizacji jest wydłużenie okresu na jaki wydawane są oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy. Na podstawie zmienionego art. 88z ust. 2 ustawy o promocji zatrudniania i instytucjach rynku pracy (dalej: „UOPZ”) ważność tej uproszczonej formy zezwolenia na pracę uległa wydłużeniu do 24 miesięcy. Dotychczas oświadczenia były wydawane na maksymalnie 6 miesięcy. Ponadto, usunięto wymóg zachowania przerwy między zatrudnieniem na podstawie oświadczenia.
Priorytetowemu rozpatrzeniu mają podlegać wnioski o wydanie zezwoleń składane przez przedsiębiorców prowadzących działalność o znaczeniu strategicznym dla gospodarki narodowej, co związane jest z wprowadzeniem art. 88ca UOPZ.
Ustawa nowelizująca dokonała również zmiany w art. 1 UOPZ celem m.in. objęcia cudzoziemców posiadających wizy wydanej w celu, o którym mowa w art. 60 ust. 1 pkt 23 UOC, tj. wizy w celu przyjazdu ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe, zakresem stosowania przepisów tej ustawy (art. 1 ust. 3 pkt 2 lit. m UOPZ). Osoby takie będą mogły korzystać z usług rynku pracy na zasadach określonych w ustawie i w granicach określonych przez art. 1 ust. 6 i art. 43 ust. 1 pkt 9 UOPZ.
Zmiany w przepisach dotyczących Karty Polaka
Zmianie uległy również przepisy dotyczące Karty Polaka. Art. 13 ustawy z dnia 7 września 2007 roku o Karcie Polaka (dalej: „UKP”) pozwala na powoływanie się przy wnioskowaniu o Kartę Polaka na posiadanie Karty przez jedno z rodziców lub dziadków, co rozszerzy i uporządkuje katalog dokumentów pozwalających na wykazanie polskich korzeni. Znowelizowany art. 16 UKP ułatwia rodzicom wnioskowanie o Kartę Polaka dla dzieci, przez umożliwienie drugiemu z rodziców wyrażenia zgody na złożenie wniosku w formie notarialnej (a nie jak dotychczas jedynie przed konsulem lub wojewodą). Nadto ustawodawca odszedł w art. 17 UKP od stosowania zawitego terminu na złożenie wniosku o przyznanie Karty Polaka. Dotychczas były to 3 miesiące przed upływem jej ważności.
Dodatkowo zmiany w art. 18 UKP pozwalają wnioskować o duplikat Karty nie tylko u konsula, który wydał Kartę, ale u konsula właściwego ze względu na obecne miejsce zamieszkania.
Od kiedy będą miały zastosowanie zmiany w ustawie o cudzoziemcach?
Art. 7 ust. 1 ustawy nowelizującej ustanawia ogólną zasadę, że do postępowań prowadzonych na podstawie ustawy o cudzoziemcach, które nie zostaną zakończone do dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej, będą miały zastosowanie przepisy obowiązujące przed 29 stycznia 2022 roku. Wyjątki od tej zasady dotyczyć będą omówionej nowej formy kierowania pouczeń do cudzoziemców (art. 7 ust. 3 UOC) oraz nowych terminów załatwiania spraw i kierowania przez wojewodów wezwań do cudzoziemców o przedłożenie dowodów.
Szczególny tryb zakończenia postępowań wszczętych przed dniem 1 stycznia 2022 roku
Wyjątek od zasady stosowania przepisów dotychczasowych do postępowań pozostających w toku ustanawia art. 8 ustawy nowelizującej, który przewiduje szczególny tryb zakończenia wszczętych przed dniem 1 stycznia 2021 roku postępowań w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę oraz zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w przypadku pełnienia funkcji w zarządzie osoby prawnej. Do tych postępowań jeśli nie został zakończone decyzją ostateczną do dnia 29 stycznia 2022 roku, co do zasady udziela się tego zezwolenia jeśli termin złożenia wniosku o udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia, został zachowany i wniosek nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie oraz cudzoziemiec zadeklarował we wniosku o udzielenie mu, że celem jego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest wykonywanie pracy, lub taką deklarację złożył wobec organu prowadzącego postępowanie najpóźniej w dniu 31 grudnia 2020 roku.
Wyjątkiem od powyższej zasady są jednak sytuacje gdy:
- obowiązuje wpis danych cudzoziemca do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany,
- dane cudzoziemca znajdują się w Systemie Informacyjnym Schengen do celów odmowy wjazdu,
- sprzeciwiają się temu względy obronności, bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub zobowiązania wynikające z postanowień ratyfikowanych umów międzynarodowych obowiązujących Rzeczpospolitą Polską.
W tej sytuacji zezwolenia udziela się na okres 2 lat licząc od dnia wydania decyzji.
Co niezwykle istotne – nowe przepisy nie znajdą jednakże zastosowania jeśli postępowanie było prowadzone mimo podstaw do odmowy jego wszczęcia (art. 99 ust 1 lub 1a oraz art. 116 UOC), a jeśli postępowanie pozostawało zawieszone – nie zostało podjęte w terminie 3 miesięcy od dnia 1 stycznia 2022 roku. W przypadku jeśli nie został spełnione warunki do zastosowanie tego szczególnego trybu postępowania, postępowanie będzie prowadzone dalej (lub w stosownych przypadkach zakończone) na podstawie dotychczasowych przepisów ustawy o cudzoziemcach zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 7 ust. 1 ustawy nowelizującej.
Podstawy cofnięcia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę udzielonego w szczególnym trybie
W art. 10 ust. 1 ustawy nowelizującej zostaną określone szczególne podstawy cofnięcia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę udzielonego w tym szczególnym trybie. Zalicza się do nich:
- ustanie celu pobytu, który był powodem udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (art. 101 pkt 1 UOC w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy nowelizującej),
- obowiązywanie wpisu danych cudzoziemca do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany (art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy nowelizującej),
- względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub zobowiązania wynikające z postanowień ratyfikowanych umów międzynarodowych obowiązujących Rzeczpospolitą Polską będą wymagać cofnięcia zezwolenia (art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy nowelizującej),
- nie zostaną spełnione warunki minimalne określone w art. 9 ust. 1 pkt 1 (w zakresie wysokości wynagrodzenia) lub pkt 2 (w zakresie stosunku prawnego stanowiącego podstawę wykonywania pracy)(art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy nowelizującej);
- praca nie będzie wykonywana na warunkach określonych w rejestrze spraw dotyczących zezwoleń na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 428 ust. 1 pkt 2 lit. d UOC (art. 10 ust. 1 pkt 4 ustawy nowelizującej),
- cudzoziemiec nie będzie posiadał ubezpieczenia zdrowotnego w rozumieniu przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowych ze środków publicznych lub potwierdzenia pokrycia kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 10 ust. 1 pkt 5 ustawy nowelizującej).
Jesteś pracodawcą i rozważasz zatrudnienie cudzoziemca? Nie wiesz, czy należy wystąpić z wnioskiem o zezwolenie na pracę, czy o zezwolenie na pobyt czasowy? Skontaktuj się z nami. Nasi specjaliści udzielą odpowiedzi na te i inne pytania. Pomożemy Ci w prawidłowym złożeniu wniosku i sprawnym przeprowadzeniu procedury uzyskania zezwolenia oraz kompleksowej obsłudze cudzoziemców.